شهدای گنزق ( )

موقعیت و تاریخچه: «روستای تاریخی گنزق و» از توابع شهر سرعین استان اردبیل، با مختصات جغرافیایی ۴۸ درجه و ۸ دقیقه طول شرقی و ۳۸ درجه و ۹ دقیقه عرض شمالی، در سه کیلومتری شهر سرعین واقع شده است. این روستا از شمال به اراضی اردی‌موسی، از جنوب به روستای تاریخی کلخوران، از شرق به روستای آق‌قلعه و از غرب به شهر توریستی سرعین محدود شده است. ارتفاع این روستا از سطح دریا ۱۵۵۰ متر است.

روستای«گنزق» قدمتی دیرینه دارد، که نشانه‌هایی از آن در بقایای روستای قدیمی گنزق و غارهای طبیعی روستا قابل ملاحظه است. این روستا در زلزله سال ۱۳۷۵ به کلی تخریب گردید و سپس با همکاری مردم و دولت بازسازی شد. مردم روستای«گنزق»به زبان آذری سخن می‌گویند، مسلمان و پیرو مذهب شیعه جعفری هستند.

 

 

شهید علی یزدانی‬‎

قلعه روستای قدیمی گنزق‬‎

الگوی معیشت و سکونت

براساس سرشماری سال ۱۳۷۵، روستای«گنزق» ۸۳۳ نفر جمعیت داشته است. جمعیت این روستا در سال ۱۳۸۵، حدود ۱۰۲۵ نفر گزارش شده است. بیشتر مردم روستا به فعالیت‌های زراعی، دامپروری و صنایع دستی اشتغال دارند. گندم، جو، عدس و سیب‌زمینی از عمده‌ترین محصولات زراعی این روستا است. چمن‌زارها و مراتع غنی پیرامون روستا، امکان فعالیت‌های دامپروری را فراهم آورده است و پرورش دام، جایگاه ارزشمندی در اقتصاد این روستا دارد. پرورش زنبور عسل نیز در روستای«گنزق» رواج دارد. تولید صنایع دستی مانند گلیم، جاجیم، فرش، جوراب و شال گردن پشمی در میان زنان و دختران روستایی مرسوم است.

روستای کوهستانی«گنزق» با بافتی متراکم، در جوار یکی از دره‌های زیبای سبلان استقرار یافته است. بافت کلی روستا طرحی منظم و الگویی شطرنجی دارد. خانه‌های صخره‌ای و زیرزمینی که ابعادی متنوع و استقراری ناهمگون دارند، از ویژگی‌های اصلی این روستا به شمار می‌روند. برخی از این خانه‌ها دارای روزنه و نورگیر استوانه‌ای و برخی دیگر، دایره‌ای شکل و یا غیرهندسی هستند. در این خانه‌های صخره‌ای طاقچه‌هایی با طاق‌های قوسی یا کنده‌کاری تعبیه شده است. نمونه نزدیک به این نوع خانه‌ها را می‌توان در بافت سنتی روستای میمند در استان کرمان نیز ملاحظه کرد. در خانه‌های جدید روستا مصالح تیرآهن، آجر، سیمان، گچ و سنگ به کار رفته است. چشم‌انداز کلی روستا تلفیقی از کوه، درخت‌زار و خانه‌های صخره‌ای است. بنابراین دو نوع الگوی سکونت قدیمی و جدید در روستا وجود دارد.

  جاذبه‌های گردشگری

روستای«گنزق»در دامنه کوه سبلان و در کنار دره‌ای زیبا واقع شده است. بیدزارهای حاشیه دره، یونجه‌زارهای سرسبز و نیز هوای بسیار تمیز و پاک از مهم‌ترین جاذبه‌های طبیعی روستا به حساب می‌آیند. دیگر جاذبه‌های گردشگری این روستا عبارتند از:

خانه‌ های صخره‌ای که در سراسیبی تپه‌ای به صورت خانه‌های زیرزمینی و با اشکال مختلف حفاری شده‌اند. جنس این خانه‌ها از سنگ‌های رسوبی و ماسه فشرده است. برخی از منابع آگاهی قدمت این خانه‌ها را هزاره اول قبل از میلاد نسبت می‌دهند.

آرامگاه امام‌زاده سید صادق، «گنزق»که از نظر مردم روستا، از نوادگان امام جعفر صادق (ع) می‌باشد، زیارتگاه روستاییان است. این آرامگاه که روبه‌روی روستای قدیمی«گنزق» قرار دارد، در اثر زلزله سال ۱۳۷۵ کاملاً تخریب گردید و سپس نوسازی شد. در گذشته بنای این آرامگاه با آجرهای قرمز پخته شده و طرح هشت ضلعی ساخته شده بود. در میان مردم روستا برگزاری مراسم محلی، مذهبی و آیین‌های ملی با استقبال ویژه‌ای همراه است.

مثلاً مراسم«شال سالاما» که در شب چهارشنبه سوری توسط پسران جوان انجام می‌گیرد، از این جمله است. در این مراسم جوانان روستا، شال یا روسری بزرگی را از روزنه پشت‌بام خانه‌های فامیلی آویزان کرده و از صاحب خانه هدیه‌ای طلب می‌کنند. صاحب خانه نیز هدیه‌ای بافتنی یا خوراکی به شال یا روسری می‌بندد. در پایان مراسم، هدیه‌های جمع‌آوری شده مابین جوانان شرکت کننده تقسیم می‌شود. در عید نوروز، پس از مراسم تحویل سال، بزرگ‌ترها به افراد کوچ خانواده عیدی می‌دهند و دسته‌جمعی به دیدار از خانواده‌های یکدیگر می‌پردازند و یا به زیارت امام‌زاده می‌روند.

در ایام نوروز مردم روستا با اجرای بازی‌هایی از قبیل تخم‌مرغ بازی جلوه خاصی به این جشن می‌بخشند. روستاییان کنزق در برپایی مراسم سوگواری ایام محرم، با مشارکت در عزاداری به سینه‌زنی و نوحه‌خوانی می‌پردازند و در شب‌های احیاء ماه مبارک رمضان با تجمع در مسجد روستا ضمن عبادت و اجرای مراسم این شب‌ها، تا سحر شب‌زنده‌داری می‌کنند.

لباس مردان روستا مشتمل بر کت و شلوار است. برخی از مردان از کلاه شاپو استفاده می‌کنند. در گذشته مردان این روستا شلوار گشادی را که از پشم بافته یم‌شد می‌پوشیدند و کلاه پوستی بر سر می‌نهادند. جوراب پشمی بلند، پاتاوه(ساق‌بند) و چاروق نیز به عنوان پاپوش مورد استفاده قرار می‌گرفت. لباس زنان روستا بیشتر از نوع لباس‌های محلی است. آنان پیراهن گلدار بلند و دامنی چین‌دار(شلیته یا تنبان) بر تن می‌کنند و با«یایلیق»(روسری) سر خود را می‌پوشانند. تنوع رنگ در لباس‌های زنان و دختران این روستا چشم‌گیر است.

از انواع غذاهای محلی روستای گنزق می‌توان به«آش دوغ»(دوغا آشی یا آیران آشی)، «خشیل»، «سوغان سو»، «بزباش»، «شوربا»، «سوتلی پلو»، «قیقناغ»، انواع کباب و نان لواش محلی اشاره کرد. مهم‌ترین سوغات روستای«گنزق» عبارت است از: انواع صنایع دستی ماند گلیم‌های زیبا و منقش، جاجیم، فرش و همچنین انواع تولیدات دامی، لبنی و عسل. دسترسی: این روستا تاریخی «گنزق» از طریق شهر سرعین قابل دسترسی است.

روستای تاریخی گنزق...